लघुसिद्धान्तकौमुद्याः सञ्ज्ञा सन्धि प्रकरणानि ।
| क्र. | सू.क्र. | सूत्रम् | प्रकरणम् | वृत्तिः |
| 0 | 0 | अइउण् । ऋऌक् । एओङ् । ऐऔच् । हयवरट् । लँण् । ञमङणनम् । झभञ् । घढधष् । जबगडदश् । खफछठथचटतव् । कपय् । शषसर् । हल् । | सञ्ज्ञा | इति महेश्वराणि सूत्राणी अणादि सञ्ज्ञार्थानि । एषामन्त्या इतः । हकारादिषु अकार उच्चारणार्थः । लण्मध्ये तु इत्सञ्ज्ञकः । |
| 1 | 1.3.3 | हलन्त्यम् । | सञ्ज्ञा | उपदेशेऽन्त्यं हलित्स्यात् । उपदेश आद्योच्चारणम् । सूत्रेष्वद्ृष्टं पदं सूत्रान्तरादनुवर्तनीयं सर्वत्र ।। |
| 2 | 1.1.60 | अदर्शनं लोपः । | सञ्ज्ञा | प्रसक्तस्यादर्शनं लोपसंज्ञं स्यात् । |
| 3 | 1.3.9 | तस्य लोपः । | सञ्ज्ञा | तस्येतो लोपः स्यात् । णादयोऽणाद्यर्थाः । |
| 4 | 1.1.71 | आदिरन्त्येन सहेता । | सञ्ज्ञा | अन्त्येनेता सहित आदिर्मध्यगानां स्वस्य च संज्ञा स्यात् यथाऽणिति अ इ उ वर्णानां संज्ञा । एवमच् हल् अलित्यादयः ।। |
| 5 | 1.2.27 | ऊकालोऽज्झ्रस्वदीर्घप्लुतः । | सञ्ज्ञा | उश्च ऊश्च ऊ३श्च वः; वां कालो यस्य सोऽच् क्रमाद् ह्रस्वदीर्घप्लुतसंज्ञः स्यात् । स प्रत्येकमुदात्तादि भेदेन त्रिधा । |
| 6 | 1.2.29 | उच्चैरुदात्तः । | सञ्ज्ञा | ताल्वाद्विस्थानेषु ऊर्ध्वभागे निष्पन्नः अच् उदात्तः । |
| 7 | 1.2.30 | नीचैरनुदात्तः । | सञ्ज्ञा | ताल्वाद्विस्थानेषु अधोभागे निष्पन्नः अच् अनुदात्तः । |
| 8 | 1.2.31 | समाहारः स्वरितः । | सञ्ज्ञा | स नवविधोऽपि प्रत्येकमनुनासिकत्वाननुनासिकत्वाभ्यां द्विधा ।। |
| 9 | 1.1.8 | मुखनासिकावचनोऽनुनासिकः । | सञ्ज्ञा | मुखसहितनासिकयोच्चार्यमाणो वर्णोऽनुनासिकसंज्ञः स्यात् । तदित्थम् – अ इ उ ऋ एषां वर्णानां प्रत्येकमष्टादश भेदाः । लृवर्णस्य द्वादश, तस्य दीर्घाभावात् । एचामपि द्वादश, तेषां ह्रस्वाभावात् ।। |
| 10 | 1.1.9 | तुल्यास्यप्रयत्नं सवर्णम् । | सञ्ज्ञा | ताल्वादिस्थानमाभ्यन्तरप्रयत्नश्चेत्येतद्द्वयं यस्य येन तुल्यं तन्मिथः सवर्णसंज्ञं स्यात् । (ऋलृवर्णयोर्मिथः सावण्र्यं वाच्यम्) । अकुहविसर्जनीयानां कण्ठः । इचुयशानां तालु । ऋटुरषाणां मूर्धा । लृतुलसानां दन्ताः । उपूपध्मानीयानामोष्ठौ । ञमङणनानां नासिका च । एदैैतोः कण्ठतालु । ओदौैतोः कण्ठोष्टम् । वकारस्य दन्तोष्ठम् । जिह्वामूलीयस्य जिह्वामूलम् । नासिकाऽनुस्वारस्य । यत्नोे द्विधा – आभ्यन्तरो बाह्यश्च । आद्यः पञ्चधा – स्पृष्टेषत्स्पृष्टेषद्विवृतविवृतसंवृत भेदात् । तत्र स्पृष्टं प्रयतनं स्पर्शानाम् । ईषत्स्पृष्टमन्तःस्थानाम् । ईषद्विवृतमूष्मणाम् । विवृतं स्वराणाम् । ह्रस्वस्यावर्णस्य प्रयोगे संवृतम् । प्रक्रियादशायां तु विवृतमेव । बाह्यप्रयत्नस्त्वेकादशधा – विवारः संवारः श्वासो नादो घोषोऽघोषोऽल्पप्राणोमहाप्राण उदात्तोऽनुदात्तः स्वरितश्चेति । खरो विवाराः श्वासा अघोषाश्च । हशः संवारा नादा घोषाश्च । वर्गाणां प्रथमतृतीयपञ्चमा यणश्चाल्पप्राणाः । वर्गाणां द्वितीयचतुर्थौ शलश्च महाप्राणाः । कादयो मावसानाः स्पर्शाः । यणोऽन्तःस्थाः । शल ऊष्माणः । अचः स्वराः । -क-ख इति कखाभ्यां प्रगर्धविसर्गसद्ृशो जिह्वामूलीयः । -प-फ इति पफाभ्यां प्रागर्धविसर्गसद्ृश उपध्मानीयः । अं अः इत्यचः परावनुस्वारविसर्गौ ।। |
| 11 | 1.1.69 | अणुदित् सवर्णस्य चाप्रत्ययः । | सञ्ज्ञा | प्रतीयते विधीयत इति प्रत्ययः । अविधीयमानोऽणुदिच्च सवर्णस्य संज्ञा स्यात् । अत्रैवाण् परेण णकारेण । कु चु टु तु पु एते उदितः । तदेवम् – अ इत्यष्टादशानां संज्ञा । तथेकारोकारौ । ऋकारस्त्रशिंतः । एवं लृकारोऽपि । एचो द्वादशानाम् । अनुनासिकाननुनासिकभेदेन यवला द्विधा; तेनाननुनासिकास्ते द्वयोर्द्वयोस्संज्ञा । |
| 12 | 1.4.109 | परः सन्निकर्षः संहिता । | सञ्ज्ञा | वर्णानामतिशयितः संनिधिः संहितासंज्ञः स्यात् ।। |
| 13 | 1.4.14 | सुप्तिङन्तं पदम् । | सञ्ज्ञा | सुबन्तं तिङन्तं च पदसंज्ञं स्यात् ।। |
| 14 | 1.1.7 | हलोऽनन्तराः संयोगः । | सञ्ज्ञा | अज्भिरव्यवहिता हलः संयोगसंज्ञाः स्युः ।। |
| 15 | 1.4.10 | ह्रस्वं लघु । | सञ्ज्ञा | |
| 16 | 1.4.11 | संयोगे गुरु । | सञ्ज्ञा | |
| 17 | 1.4.12 | दीर्घं च । | सञ्ज्ञा | दीर्घं च गुरुसञ्ज्ञं स्यात् । |
| 18 | 1.1.49 | षष्ठी स्थानेयोगा । | अच्सन्धिः | अनिर्धारित सम्बन्धविशेषा षष्ठी स्थानेयोगा बोध्या स्थानं च प्रसङ्गः । |
| 19 | 1.1.66 | तस्मिन्निति निर्दिष्टे पूर्वस्य । | अच्सन्धिः | सप्तमीनिर्देशेन विधीयमानं कार्यं वर्णान्तरेणाव्यवहितस्य पूर्वस्य बोध्यम् ।। |
| 20 | 6.1.72 | संहितायाम् । | अच्सन्धिः | इत्यधिकृत्य । |
| 21 | 6.1.77 | इको यणचि । | अच्सन्धिः | इकः स्थाने यण् स्यादचि संहितायां विषये । सुधी उपास्य इति स्थिते ।। |
| 22 | 1.1.50 | स्थानेऽन्तरतमः । | अच्सन्धिः | प्रसङ्गे सति सदृशतम आदेशः स्यात् । सुध्य् उपास्य इति जाते ।। |
| 23 | 8.4.47 | अनचि च । | अच्सन्धिः | अचः परस्य यरो द्वे वा स्तो न त्वचि । इति धकारस्य द्वित्वेन सुध्ध्य् उपास्य इति जाते ।। |
| 24 | 8.4.53 | झलां जश् झशि । | अच्सन्धिः | स्पष्टम् । इति पूर्वधकारस्य दकारः ।। |
| 25 | 8.2.23 | संयोगान्तस्य लोपः । | अच्सन्धिः | संयोगान्तं यत्पदं तदन्तस्य लोपः स्यात् ।। |
| 26 | 1.1.52 | अलोऽन्त्यस्य । | अच्सन्धिः | षष्ठीनिर्दिष्टोऽन्त्यस्याल आदेशः स्यात् । इति यलोपे प्राप्ते – (यणः प्रतिषेधो वाच्यः) । सुद्ध्युपास्यः । मद्ध्व्ंरिः । धात्त्रंशः । लाकृतिः ।। |
| 27 | 6.1.78 | एचोऽयवायावः । | अच्सन्धिः | एचः क्रमादय् अव् आय् आव् एते स्युरचि ।। |
| 28 | 1.3.10 | यथासंख्यमनुदेशः समानाम् । | अच्सन्धिः | समसंबन्धी विधिर्यथासंख्यं स्यात् । हरये । विष्णवे । नायकः । पावकः ।। |
| 29 | 6.1.79 | वान्तो यि प्रत्यये । | अच्सन्धिः | यकारादौ प्रत्यये परे ओदौतोरव् आव् एतौ स्तः । गव्यम् । नाव्यम् । (अध्वपरिमाणे च) । गव्यूतिः ।। |
| 30 | 1.1.2 | अदेङ् गुणः । | अच्सन्धिः | अत् एङ् च गुणसंज्ञः स्यात् ।। |
| 31 | 1.1.70 | तपरस्तत्कालस्य । | अच्सन्धिः | तः परो यस्मात्स च तात्परश्चोच्चार्यमाणसमकालस्यैव संज्ञा स्यात् ।। |
| 32 | 6.1.87 | आद्गुणः । | अच्सन्धिः | अवर्णादचि परे पूर्वपरयोरेको गुण आदेशः स्यात् । उपेन्द्रः । गङ्गोदकम् ।। |
| 33 | 1.3.2 | उपदेशेऽजनुनासिक इत् । | अच्सन्धिः | उपदेशेऽनुनासिकोऽजित्संज्ञः स्यात् । प्रतिज्ञानुनासिक्याः पाणिनीयाः । लण्सूत्रस्थावर्णेन सहोच्चार्यमाणो रेफो रलयोः संज्ञा ।। |
| 34 | 1.1.51 | उरण् रपरः । | अच्सन्धिः | ऋ इति त्रिंशतः संज्ञेत्युक्तम् । तत्स्थाने योऽण् स रपरः सन्नेव प्रवर्तते । कृष्णर्द्धिः । तवल्कारः ।। |
| 35 | 8.3.19 | लोपः शाकल्यस्य । | अच्सन्धिः | अवर्णपूर्वयोः पदान्तयोर्यवयोर्लोपो वाऽशि परे ।। |
| 36 | 8.2.1 | पूर्वत्रासिद्धम् । | अच्सन्धिः | सपादसप्ताध्यायीं प्रति त्रिपाद्यसिद्धा, त्रिपाद्यामपि पूर्वं प्रति परं शास्त्रमसिद्धम् । हर इह, हरयिह । विष्ण इह, विष्णविह ।। |
| 37 | 1.1.1 | वृद्धिरादैच् । | अच्सन्धिः | आदैच्च वृद्धिसंज्ञः स्यात् ।। |
| 38 | 6.1.88 | वृद्धिरेचि । | अच्सन्धिः | आदेचि परे वृद्धिरेकादेशः स्यात् । गुणापवादः । कृष्णैकत्वम् । गङ्गौघः । देवैश्वर्यम् । कृष्णौत्कण्ठ्यम् ।। |
| 39 | 6.1.89 | एत्येधत्यूठ्सु । | अच्सन्धिः | अवर्णादेजाद्योरेत्येधत्योरूठि च परे वृद्धिरेकादेशः स्यात् । उपैति । उपैधते । प्रष्ठौहः । एजाद्योः किम् ? उपेतः । मा भवान्प्रेदिधत् । (अक्षादूहिन्यामुपसंख्यानम्) । अक्षौहिणी सेना । (प्रादूहोढोढ्येषैष्येषु) । प्रौहः । प्रौढः । प्रौढिः । प्रैषः । प्रैष्यः । (ऋते च तृतीयासमासे) । सुखेन ऋतः सुखार्तः । तृतीयेति किम् ? परमर्तः । (प्रवत्सतरकम्बलवसनार्णदशानामृणे) । प्रार्णम्, वत्सतरार्णम्, इत्यादि ।। |
| 40 | 1.4.59 | उपसर्गाः क्रियायोगे । | अच्सन्धिः | प्रादयः क्रियायोगे उपसर्गसंज्ञाः स्युः । प्र परा अप सम् अनु अव निस् निर् दुस् दुर् वि आङ् नि अधि अपि अति सु उत् अभि प्रति परि उप – एते प्रादयः ।। |
| 41 | 1.3.1 | भूवादयो धातवः । | अच्सन्धिः | क्रियावाचिनो भ्वादयो धातुसंज्ञाः स्युः ।। |
| 42 | 6.1.91 | उपसर्गादृति धातौ । | अच्सन्धिः | अवर्णान्तादुपसर्गाद्दकारादौ धातौ परे वृद्धिरेकादेशः स्यात् । प्राच्र्छति ।। |
| 43 | 6.1.94 | एङि पररूपम् । | अच्सन्धिः | आदुपसर्गादेङादौ धातौ पररूपमेकादेशः स्यात् । प्रेजते । उपोषति ।। |
| 44 | 1.1.64 | अचोऽन्त्यादि टि । | अच्सन्धिः | अचां मध्ये योऽन्त्यः स आदिर्यस्य तट् टिसंज्ञं स्यात् । (शकन्ध्वादिषु पररूपं वाच्यम्) । तच्च टेः । शकन्धुः । कर्कन्धुः मनीषा । आकृतिगणोऽयम् । मार्त्तण्डः ।। |
| 45 | 6.1.95 | ओमाङोश्च । | अच्सन्धिः | ओमि आङि चात्परे पररूपमेकादेशः स्यात् । शिवाया� नमः । शिव एहि ।। |
| 46 | 6.1.85 | अन्तादिवच्च । | अच्सन्धिः | योऽयमेकादेशः स पूर्वस्यान्तवत्परस्यादिवत् । शिवेहि ।। |
| 47 | 6.1.101 | अकः सवर्णे दीर्घः । | अच्सन्धिः | अकः सवर्णेऽचि परे पूर्वपरयोर्दीर्घ एकादेशः स्यात् । दैत्यारिः । श्रीशः । विष्णूदयः । होतॄकारः ।। |
| 48 | 6.1.109 | एङः पदान्तादति । | अच्सन्धिः | पदान्तादेङोऽति परे पूर्वरूपमेकादेशः स्यात् । हरेऽव । विष्णोऽव ।। |
| 49 | 6.1.122 | सर्वत्र विभाषा गोः । | अच्सन्धिः | लोके वेदे चैङन्तस्य गोरति वा प्रकृतिभावः पदान्ते । गोअग्रम्, गोऽग्रम् । एङन्तस्य किम् ? चित्रग्वग्रम् । पदान्ते किम्? गोः ।। |
| 50 | 1.1.55 | अनेकाल्शित्सर्वस्य । | अच्सन्धिः | इति प्राप्ते ।। |
| 51 | 1.1.53 | ङिच्च । | अच्सन्धिः | ङिदनेकालप्यन्त्यस्ययैव स्यात् ।। |
| 52 | 6.1.123 | अवङ् स्फोटायनस्य । | अच्सन्धिः | पदान्ते एङन्तस्य गोरवङ् वाऽचि । गवाग्रम्, गोऽग्रम् । पदान्ते किम् ? गवि ।। |
| 53 | 6.1.124 | इन्द्रे च (नित्यम्) । | अच्सन्धिः | गोरवङ् स्यादिन्द्रे । गवेन्द्रः ।। |
| 54 | 8.2.84 | दूराद्धूते च । | अच्सन्धिः | दूरात्सम्बोधने वाक्यस्य टेः प्लुतो वा ।। |
| 55 | 6.1.125 | प्लुतप्रगृह्या अचि नित्यम् । | अच्सन्धिः | एतेऽचि प्रकृत्या स्युः । आगच्छ कृष्ण ३ अत्र गौश्चरति ।। |
| 56 | 1.1.11 | ईदूदेद्द्विवचनं प्रगृह्यम् । | अच्सन्धिः | ईदूदेदन्तं द्विवचनं प्रगृह्यं स्यात् । हरी एतौ । विष्णू इमौ । गङ्गे अमू ।। |
| 57 | 1.1.12 | अदसो मात् । | अच्सन्धिः | अस्मात्परावीदूतौ प्रगृह्यौ स्तः । अमी ईशाः । रामकृष्णावमू आसाते । मात्किम् ? अमुकेऽत्र ।। |
| 58 | 1.4.56 | प्राग्रीश्वरान्निपाताः । | अच्सन्धिः | |
| 59 | 1.4.57 | चादयोऽसत्त्वे । | अच्सन्धिः | अद्रव्यार्थाश्चादयो निपाताः स्युः ।। |
| 60 | 1.4.58 | प्रादयः । | अच्सन्धिः | एतेऽपि तथा ।। |
| 61 | 1.1.14 | निपात एकाजनाङ् । | अच्सन्धिः | एकोऽज् निपात आङ्वर्जः प्रगृह्यः स्यात् । इ इन्द्रः । उ उमेशः । ’वाक्यस्मरणयोरङित्; आ एवं नु मन्यसे । आ एवं किल तत् । अन्यत्र ङित् ; आ ईषदुष्णम् ओष्णम् ।। |
| 62 | 1.1.15 | ओत् । | अच्सन्धिः | ओदन्तो निपातः प्रगृह्यः स्यात् । अहो ईशाः ।। |
| 63 | 1.1.16 | सम्बुद्धौ शाकल्यस्येतावनार्षे । | अच्सन्धिः | सम्बुद्धिनिमित्तक ओकारो वा प्रगृह्योऽवैदिके इतौ परे । विष्णो इति, विष्ण इति, विष्णविति ।। |
| 64 | 8.3.33 | मय उञो वो वा । | अच्सन्धिः | मयः परस्य उञो वो वाऽचि । किम्वुक्तम्, किमु उक्तम् ।। |
| 65 | 6.1.127 | इकोऽसवर्णे शाकल्यस्य ह्रस्वश्च । | अच्सन्धिः | पदान्ता इको ह्रस्वा वा स्युरसवर्णेऽचि । ह्रस्वविधिसामथ्र्यान्न स्वरसन्धिः । चक्रि अत्र, चक्रय्त्र । पदान्ता इति किम् ? गौर्यौ -. |
| 66 | 8.4.46 | अचो रहाभ्यां द्वे । | अच्सन्धिः | अचः पराभ्यां रेफहकाराभ्यां परस्य यरो द्वे वा स्तः । गौय्र्यौ । (न समासे) । वाप्यश्वः ।। |
| 67 | 6.1.128 | ऋत्यकः । | अच्सन्धिः | ऋति परे पदान्ता अकः प्राग्वद्वा । ब्रह्म ऋषिः, ब्रह्मर्षिः । पदान्ताः किम् ? आर्छत् ।। |
| 68 | 8.4.40 | स्तोः श्चुना श्चुः । | हल् सन्धिः | सकारतवर्गयोः शकारचवर्गाभ्यां योगे शकारचवर्गौ स्तः । रामश्शेते । रामश्चिनोति । सच्चित् । शाङिर््गञ्जय ।। |
| 69 | 8.4.44 | शात् । | हल् सन्धिः | शात्परस्य तवर्गस्य चुत्वं न स्यात् । विश्नः । प्रश्नः ।। |
| 70 | 8.4.41 | ष्टुना ष्टुः । | हल् सन्धिः | स्तोः ष्टुना योगे ष्टुः स्यात् । रामष्षष्ठः । रामष्टीकते । पेष्टा । तट्टीका । चक्रिण्ढौकसे ।। |
| 71 | 8.4.42 | न पदान्ताट्टोरनाम् । | हल् सन्धिः | पदान्ताट्टवर्गात्परस्यानामः स्तोः ष्टुर्न स्यात् । षट् सन्तः । षट् ते । पदान्तात्किम् ? ईट्टे । टोः किम् ? सर्पिष्टमम् । (अनाम्नवतिनगरीणामिति वाच्यम्) । षण्णवतिः । षण्णगय्र्यः ।। |
| 72 | 8.4.43 | तोः षि । | हल् सन्धिः | न ष्टुत्वम् । सन्षष्ठः ।। |
| 73 | 8.2.39 | झलां जशोऽन्ते । | हल् सन्धिः | पदान्ते झलां जशः स्युः । वागीशः ।। |
| 74 | 8.4.45 | यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा । | हल् सन्धिः | यरः पदान्तस्यानुनासिके परेऽनुनासिको वा स्यात् । एतन्मुरारिः, एतद् मुरारिः । (प्रत्यये भाषायां नित्यम्) । तन्मात्रम् । |
| 75 | 8.4.60 | तोर्लि । | हल् सन्धिः | तवर्गस्य लकारे परे परसवर्णः । तवर्गस्य लकारे परे परसवर्णः । तल्लयः । विद्वाँल्लिखति । नस्यानुनासिको लः । |
| 76 | 8.4.61 | उदः स्थास्तम्भोः पूर्वस्य । | हल् सन्धिः | उदः परयोः स्थास्तम्भोः पूर्वसवर्णः ।। |
| 77 | 1.1.67 | तस्मादित्युत्तरस्य । | हल् सन्धिः | पञ्चमीनिर्देशेन क्रियमाणं कार्यं वर्णान्तरेणाव्यवहितस्य परस्य ज्ञेयम् ।। |
| 78 | 1.1.54 | आदेः परस्य । | हल् सन्धिः | परस्य यद्विहितं तत्तस्यादेर्बोध्यम् । इति सस्य थः ।। |
| 79 | 8.4.65 | झरो झरि सवर्णे । | हल् सन्धिः | हलः परस्य झरो वा लोपः सवर्णे झरि ।। |
| 80 | 8.4.55 | खरि च । | हल् सन्धिः | खरि झलां चरः । इत्युदो दस्य तः । उत्थानम् । उत्तम्भनम् ।। . |
| 81 | 8.4.62 | झयो होऽन्यतरस्याम् । | हल् सन्धिः | झयः परस्य हस्य वा पूर्वसवर्णः । नादस्य घोषस्य संवारस्य महाप्राणस्य ताद्ृशो वर्गचतुर्थः । वाग्घरिः, वाग्हरिः ।। |
| 82 | 8.4.63 | शश्छोऽटि । | हल् सन्धिः | झयः परस्य शस्य छो वाऽटि । तद् शिव इत्यत्र दस्य श्चुत्वेन जकारे कृते खरि चेति जकारस्य चकारः । तच्छिवः, तच्शिवः । (छत्वममीति वाच्यम्) तच्छ्लोकेन ।। |
| 83 | 8.3.23 | मोऽनुस्वारः । | हल् सन्धिः | मान्तस्य पदस्यानुस्वारो हलि । हरिं वन्दे ।। |
| 84 | 8.3.24 | नश्चापदान्तस्य झलि । | हल् सन्धिः | नस्य मस्य चापदान्तस्य झल्यनुस्वारः । यशांसि । आक्रंस्यते । झलि किम् ? मन्यते ।। |
| 85 | 8.4.58 | अनुस्वारस्य ययि परसवर्णः । | हल् सन्धिः | स्पष्टम् । शान्तः ।। |
| 86 | 8.4.59 | वा पदान्तस्य । | हल् सन्धिः | त्वङ्करोषि, त्वं करोषि ।। |
| 87 | 8.3.25 | मो राजि समः क्वौ । | हल् सन्धिः | िक्वबन्ते राजतौ परे समो मस्य म एव स्यात् । सम्राट् ।। |
| 88 | 8.3.26 | हे मपरे वा । | हल् सन्धिः | मपरे हकारे परे मस्य मो वा । किम् ह्मलयति, किं ह्मलयति । (यवलपरे यवला वा)। किंय्�ँ ह्यः, किं ह्यः । किव्�ँ ह्वलयति, किं ह्वलयति । किल्�ँ ह्लादयति, किं ह्लादयति ।। |
| 89 | 8.3.27 | नपरे नः । | हल् सन्धिः | नपरे हकारे मस्य नो वा । किन् ह्नुते, किं ह्नुते ।। |
| 90 | 8.3.29 | डः सि धुट् । | हल् सन्धिः | डात्परस्य सस्य धुड्वा । षट्त्सन्तः, षट् सन्तः ।। |
| 91 | 1.1.46 | आद्यन्तौ टकितौ । | हल् सन्धिः | टित्कितौ यस्योक्तौ तस्य क्रमादाद्यन्तावयवौ स्तः ।। |
| 92 | 8.3.30 | नश्च । | हल् सन्धिः | नान्तात्परस्य सस्य धुड्वा । सन्त्सः, सन्सः ।। |
| 93 | 8.3.28 | ङ्णोः कुक्टुक् शरि । | हल् सन्धिः | वा स्तः । (चयो द्वितीयाः शरि पौष्करसादेरिति वाच्यम्) । प्राङ्ख् षष्ठः, प्राङ्क्षष्ठः, प्राङ् षष्ठः । सुगण्ठ् षष्ठः सुगण्ट् षष्ठः, सुगण् षष्ठः ।। |
| 94 | 8.3.31 | शि तुक् । | हल् सन्धिः | पदान्तस्य नस्य शे परे तुग्वा । सञ्छम्भुः, सञ्च्छम्भुः, सञ्च्शम्भुः, सञ्शम्भुः ।। |
| 95 | 8.3.32 | ङमो ह्रस्वादचि ङमुण्नित्यम् । | हल् सन्धिः | ह्रस्वात्परे यो ङम् तदन्तं यत्पदं तस्मात्परस्याचो ङमुट् । प्रत्यङ्ङात्मा । सुगण्णीशः । सन्नच्युतः ।। |
| 96 | 8.3.5 | समः सुटि । | हल् सन्धिः | समो रुः सुटि ।। |
| 97 | 8.3.2 | अत्रानुनासिकः पूर्वस्य तु वा । | हल् सन्धिः | अत्र रुप्रकरणे रोः पूर्वस्यानुनासिको वा ।। |
| 98 | 8.3.4 | अनुनासिकात् परोऽनुस्वारः । | हल् सन्धिः | अनुनासिकं विहाय रोः पूर्वस्मात्परोऽनुस्वारागमः ।। |
| 99 | 8.3.15 | खरवसानयोर्विसर्जनीयः । | हल् सन्धिः | खरि अवसाने च पदान्तसाय रेफस्य विसर्गः । (संपुंकानां सो वक्तव्यः) । सँस्स्कर्ता, संस्स्कर्ता ।। |
| 100 | 8.3.6 | पुमः खय्यम्परे । | हल् सन्धिः | अम्परे खयि पुमो रुः । पुँस्कोकिलः, पुंस्कोकिलः ।। |
| 101 | 8.3.7 | नश्छव्यप्रशान् । | हल् सन्धिः | अम्परे छवि नान्तस्य पदस्यरुः; न तु प्रशान्शब्दस्य ।। |
| 102 | 8.3.34 | विसर्जनीयस्य सः । | हल् सन्धिः | खरि । चक्रिंस्त्रायस्व, चक्रिंस्त्रायस्व । अप्रशान् किम् ? प्रशान्तनोति । पदस्येति किम् ? हन्ति ।। |
| 103 | 8.3.10 | नॄन् पे । | हल् सन्धिः | नॄनित्यस्य रुर्वा पे ।। |
| 104 | 8.3.37 | कुप्वोः XकXपौ च । | हल् सन्धिः | कवर्गे पवर्गे च विसर्गस्य एक एपौ स्तः, चाद्विसर्गः । नॄँ ए पाहि, नॄः�ँ ए पाहि, नॄः�ंपाहि । नॄन्पाहि ।। |
| 105 | 8.1.2 | तस्य परमाम्रेडितम् । | हल् सन्धिः | द्विरुक्तस्य परमाम्रेडितम् स्यात् ।। |
| 106 | 8.3.12 | कानाम्रेडिते । | हल् सन्धिः | कान्नकारस्य रुः स्यादाम्रेडिते । काँस्कान्, कांस्कान् ।। |
| 107 | 6.1.73 | छे च । | हल् सन्धिः | ह्रस्वस्य छे तुक् । शिवच्छाया ।। |
| 108 | 6.1.76 | पदान्ताद्वा । | हल् सन्धिः | दीर्घात् पदान्तात् छे तुग्वा । ल�मीच्छाया, ल�मी छाया ।। |
| 109 | 8.3.34 | विसर्जनीयस्य सः । | विसर्गसन्धिः | खरि । विष्णुस्त्राता ।। |
| 110 | 8.3.36 | वा शरि । | विसर्गसन्धिः | शरि विसर्गस्य विसर्गो वा । हरिः शेते, हरिश्शेते ।। |
| 111 | 8.2.66 | ससजुषो रुः । | विसर्गसन्धिः | पदान्तस्य सस्य सजुषश्च रुः स्यात् ।। |
| 112 | 6.1.113 | अतो रोरप्लुतादप्लुते । | विसर्गसन्धिः | अप्लुतादतः परस्य रोरुः स्यादप्लुतेऽति । शिवोऽच्र्यः ।। |
| 113 | 6.1.114 | हशि च । | विसर्गसन्धिः | तथा । शिवो वन्द्यः ।। |
| 114 | 8.3.17 | भोभगोअघोअपूर्वस्य योऽशि । | विसर्गसन्धिः | एतत्पूर्वस्य रोर्यादेशोऽशि । देवा इह, देवायिह । भोस् भगोस् अघोस् इति सान्ता निपाताः । तेषां रोर्यत्वे कृते ।। |
| 115 | 8.3.22 | हलि सर्वेषाम् । | विसर्गसन्धिः | भोभगोअघोअपूर्वस्य यस्य लोपः स्याद्धलि । भो देवाः । भगो नमस्ते । अघो याहि ।। |
| 116 | 8.2.69 | रोऽसुपि । | विसर्गसन्धिः | अह्नो रेफादेशो न तु सुपि । अहरहः । अहर्गणः ।। |
| 117 | 8.3.14 | रो रि । | विसर्गसन्धिः | रेफस्य रेफे परे लोपः ।। |
| 118 | 6.3.111 | ढ्रलोपे पूर्वस्य दीर्घोऽणः । | विसर्गसन्धिः | ढरेफयोर्लोपनिमित्तयोः पूर्वस्याणो दीर्घः । पुना रमते । हरी रम्यः । शम्भू राजते । अणः किम् ? तृढः । वृढः । मनस् रथ इत्यत्र रुत्वे कृते हशि चेत्युत्वे रोरीति लोपे च प्राप्ते ।। |
| 119 | 1.4.2 | विप्रतिषेधे परं कार्यम् । | विसर्गसन्धिः | तुल्यबलविरोधे परं कार्यं स्यात् । इति लोपे प्राप्ते । पूर्वत्रासिद्धमिति रोरीत्यस्यासिद्धत्वादुत्वमेव । मनोरथः ।। |
| 120 | 6.1.132 | एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनञ्समासे हलि । | विसर्गसन्धिः | अककारयोरेतत्तदोर्यः सुस्तस्य लोपो हलि न तु नञ्समासे । एष विष्णुः । स शम्भुः । अकोः किम् ? एषको रुद्रः । अनञ्समासे किम् ? असः शिवः । हलि किम् ? एषोऽत्र ।। |
| 121 | 6.1.134 | सोऽचि लोपे चेत् पादपूरणम् । | विसर्गसन्धिः | स इत्यस्य सोर्लोपः स्यादचि पादश्चेल्लोपे सत्येव पूय्र्येत । सेमामवििड्ढ प्रभृतिम् । सैष दाशरथी रामः ।। |
No comments:
Post a Comment